Ulica 3 Maja

Na adres reakcji rocznika miejskiego „Bibliotheca Bielaviana” Władysław Rogowski przesłał kolejne współczesne zdjęcie ul. 3 Maja z pustymi przestrzeniami między starymi budynkami. W tych pustych przestrzeniach dawniej znajdowały się budynki mieszkalne.  

Ulica 3 Maja, pierwsza nazwa: Webschulstraße – Ulica Szkoły Tkackiej, od lat 20. XX w.: Eduard-Wagner-Straße – Ulica Eduarda Wagnera) od 1945 r.: ul. Marszałka Michała Roli-Żymierskiego, później ul. Ernsta Thaelmanna, od lat 90. XX w.: ul. 3 Maja. Przed II wojną światową Eduard-Wagner-Straße była gęsto zabudowana. Duża część parceli i budynków należała do rodziny Neugebauerów – bielawskich fabrykantów.

Na zdjęciu przesłanym przez Władysława Rogowskiego widać przy ul. 3 Maja 23 duży nowobudowany budynek mieszkalny. Powstał on na miejscu wcześniej wyburzonego dużego budynku mieszkalnego należącego do rodziny bielawskich fabrykantów Neugebauerów (rodzinny grobowiec tej rodziny znajduje się jeszcze na cmentarzu parafialnym w Bielawie). Po II wojnie światowej budynek był miejscem czasowego pobytu polskich i żydowskich repatriantów i osadników.

Dalej, za budynkiem przy ul. 3 Maja 23, stoi budynek nr 25. Budynek przy ul. 3 Maja 25 (Webschulstraße 25) został zbudowany w 1909 r. Projekt i wykonawstwo zrealizował bielawianin Julius Zemelka. Do lat 30. XX w. dom należał do panny Emilie Kroner. W latach 30. XX w. budynek należał do Paula Pollacka – mistrza siodlarskiego. Jest to budynek trzykondygnacyjny, podpiwniczony, z poddaszem użytkowym. Dach złożony, niesymetryczny. Rzut budynku w kształcie litery „L”. Okna w układzie wertykalnym. Elewacja boczna, zachodnia trzykondygnacyjna, w układzie czterosiowa.

Za budynkiem przy ul. 3 Maja 25, w kwartale ul. 3 Maja, ul. Gen. Zygmunta Berlinga i ul. 1 Maja, znajdowało się do lat 50. XX w. wielkie gospodarstwo rolne – hodowla zwierząt, które należało do 1945 r. do rodziny Neugebauerów. Zostało ono prawdopodobnie podpalone i całe spłonęło. Przyczyną celowego spalenia było nie przystąpienie do kolektywizacji. Ze wspomnień świadków pożaru, podpalenia dokonano w nocy, tak że spaliły się wszystkie zwierzęta jak krowy i konie. Pozostałością po spalonym gospodarstwie jest krzyż kamienny z 1836 r. przy ul. 3 Maja, który stał przy bramie wjazdowej do gospodarstwa Neugebauerów. Na zdjęciu poniżej widać po prawej stronie zarys budynku mieszkalnego gospodarstwa rolnego Neugebauerów. Budynek ten był przebudowany w XVIII w.

Od lat 50. XX w. teren dawnego gospodarstwa rolnego Neugebauerów został zagospodarowany przez zakład Bester (zakład rozpoczął działalność w 1946 r. przy ul. 1 Maja w Bielawie, pod nazwą: Państwowa Wytwórnia Urządzeń Radiokomunikacyjnych, a później: Zakłady Technologiczne Urządzeń Sterujących „Bester”). W latach 70. XX w. miał być tutaj rozbudowany zakład. Ze względu na niekorzystne uwarunkowania podłoża zdecydowano się  na wybudowanie nowego zakładu w innym miejscu, przy ul. Jana III Sobieskiego 19a gdzie się mieści do dzisiaj pod nazwą „Lincoln Electric S.A.“. Kilka lat temu na terenie opuszczonym  przez zakład Bester powstały nowe wielkopowierzchniowe sklepy i parking. Przed budową sklepów wdrożone zostały prace archeologiczne, które przeprowadził Tomasz Murzyński. Artefakty znalezione podczas tych prac znalazły się w Bielawskiej Placówce Muzealnej.

Bibliografia:

R. Brzeziński, Gospody u stóp Gór Sowich. Studia z dziejów gastronomii Bielawy do 1945 roku, Bielawa 2006.

R. Brzeziński, Bielawa. Wędrówki ulicami miasta. Przewodnik. Bielawa. A walk through Bielawa. Guide, Brodziszów 2019.